Verhaallijnen Zuiderwaterlinie en Stelling van Willemstad

De afgelopen jaren is er in Waterpoort hard gewerkt aan het beleefbaar en toegankelijk maken van het militaire erfgoed binnen de Stelling van Willemstad en de West-Brabantse Waterlinie als onderdeel van de Zuiderwaterlinie. Naast het feit dat er concreet geïnvesteerd wordt in de restauratie en het toevoegen van nieuwe lagen van diverse forten is er de afgelopen maanden door de NHTV ook gewerkt aan zogenaamde verhaallijnen.

De verhalen van de Zuiderwaterlinie zijn samen te brengen onder het volgende narratieve concept:

Waterl*st, Lasten, Listen, Lusten. Lasten, Listen en Lusten zijn thema’s die in de verschillende verhalen benadrukt kunnen worden om zo, met elkaar, voor het publiek beleefbaar te maken wat de Zuiderwaterlinie voor allerlei mensen in allerlei perioden betekend heeft. Het gaat hierbij niet alleen om listige veroveringen en glorieuze overwinningen van beroemde historische personages maar ook om de dramatische omstandigheden waarin de gewone boer, burger of soldaat moest zien te overleven. Zo is er binnen het concept ruimte om verschillende soorten verhalen te vertellen, maar zorgen de afzonderlijke lasten, listen en lusten verhalen dat het totale beeld van de Zuiderwaterlinie in stand blijft.

De Zuiderwaterlinie is vanuit verschillende zelfstandig ontwikkelde onderdelen ontstaan. Zo zijn er ook honderden lokale verhalen. Er is dan ook niet één verhaal te vertellen dat al deze elementen omvat. Om op bijvoorbeeld bezoekers centra de verbinding tussen de afzonderlijke locaties te versterken kan een “leader” gebruikt worden die beeldend de verbinding maakt. Om in de vorm van een verhaal de verbinding te maken tussen de afzonderlijke onderdelen kan gebruikt worden van een karakter. Er is namelijk wel één iemand onlosmakelijk verbonden met de Zuiderwaterlinie als geheel en dat is vestingbouwkundige Baron Menno van Coehoorn. Hij was het meesterbrein achter het verbinden en verbeteren van losse, reeds bestaande verdedigingswerken en gebruikte het water om één verdedigingslinie te realiseren. Die verbindende rol krijgt hij in de uitwerking van de verhaallijnen bij dit concept wederom.

Het grotere perspectief van de Zuiderwaterlinie wordt inhoudelijk geborgd door de verhalen te laten inspireren vanuit een Lasten, Listen, Lusten thematiek. De verbinding wordt in de uitwerking versterkt door gebruik te maken van Menno van Coehoorn als ‘verteller’ van de verschillende verhalen. Niet door elk verhaal in de derde persoon voorgelezen te krijgen maar door de verhalen van de Zuiderwaterlinie onder te brengen in een raamvertelling.

De Stelling van Willemstad is zeer strategisch gelegen aan het Hollandsch Diep en bestaat naast de vesting Willemstad uit de forten Sabina, Bovensluis, Buitensluis, de Hel en Prins Frederik. Vanwege de ligging aan het open water kon de scheepvaart tussen Holland, Zeeland en Antwerpen worden gecontroleerd. Het narratief concept Waterl*st, Lasten, Listen, Lusten is dan ook goed toepasbaar in de Stelling van Willemstad. De overlast van het water voor het ommeland tijdens een belegering door vijandelijke legers, de listen die werden bedacht om de vijand te verslaan met behulp van het water en de hedendaagse lusten van een aantrekkelijke vesting met forten die grotendeels intact zijn gebleven.

In het Mauritshuis wordt een bezoekerscentrum gerealiseerd dat als centrale plek een startpunt biedt voor bezoekers aan Willemstad en aan de rest van de Zuiderwaterlinie.

De verhalen van de Stelling van Willemstad zijn samen te brengen door een combinatie te maken van ‘het leven en karakter van den Admiraal Jan Hendrik van Kinsbergen’ en ‘de belegering van Willemstad’. Het komt in de kern neer op het waar mogelijk en waarachtig combineren van het verhaal van Van Kinsbergen die hoogstpersoonlijk van Willem V de opdracht kreeg koste wat het kost “de poort van Holland” te verdedigen en de belegering en verregaande verdediging van de vesting Willemstad.